Saturday, August 28, 2010

MMMMM

Myanmar, Military Junta, Multi-Party Election, Muizawl & Me

Myamar, nidang in Burma, Zopau in Kawlgam, zaang gam. Kawl te teeng, Zomi te teeng, minam dang tuamtuam zong teeng. Tun Union of Myanmar, tumadiiak in Union of Burma. Zomi te gam Zogam. Zomi te Zogam ah teeng, Zaang gam ah teeng. Zogam pen, Kawlgam ah om. Kawl uk nuai ah om. Zogam pen Kawlgam hi lo, a gam nei Zomi te, a lengla kawlte. A gam nei te, a lengla ten uk. Zomi te citak, thumaan, thutang, zuau lo, khem lo, midang tung ah dik pha diak. Kawl te tung ah citak pha diak. Kawl te a hun khia Zomi te, Kawlte paampaih Zomi te, Kawlte simmawh Zomite te, Kawl te netniam Zomite, Kawl te suktuah a dal zo lo Zomi te. Burma te Zomi ten Kawl ci, Kawl ten Zomi te Chin ong ci leuleu.


Zomi ten nampi lungsim nei, thu khual, midang tung ah, thu hoih bawl. Tatsia lo. Midang bawlsiat ding gamtatsiatna tawh sawm ngei lo. Kawlmi, kua mi, kuakua, kua mah dang zong, lungsim siang a nei ding mah va tuak kha. Kawl ten lungsim kawi a neih lam tel kha lo. Kawlgam aa teeng, kawlgami, mipi phat tuam na ding bang sem ding. Sep theih sep mawh sem ding. Tan-10 ong(pass) ding, Galkap tum ding.Gal te kap ding. Liang tung aksi suang ding, Vei leh tak ah dim sak ding. Ka nei lai aa, ka sun mang. Galkap maw, mipi-kap maw, ka-minam kap maw, ka innkuamnpih-kap maw, ka nulepa-kap maw, ka sanggamulenau-kap maw.? Ken tua te thei lo, tel lo, Galkap ii a khiat-na tel na sawm lo, a ut aa ut hi pong.


1988 kum, kawlgam bup ah, lungpho na, buaina, so na piang. Sangnaupang tampi si. Ki kap lum. Zomi sangnaupang tampi zong, na ki hel kha ding. Ken tua te thei lo. Lam dung ah, sangnaupang te ki gual ngei ngai, pawl khat in, a lan(Flag) tawi, pawl khat in, puan san tawh, a lu gak, pawl khat in, liim pawl khat hal, pawl khat awng.. muh nop sa mahmah. Ut phial ta. Bang hang cih thei lo, muh nop sa, Tua zawh sangnaupang pawlkhat gam sung tai. Zomi sangnaupang pawl khat zong, gam sung tai. CNF min vawh. Tua zawh, ZRO cih dan te ong ki behlap toto. A mau te ken enpi, bang hang cih thei lo, a mau din khiat na, a hang tel zo lo. A hih hang, thupi sa mahmah. A mau dan ut. A mau thu muh zah, ken na muh lo, a mau lai theih zah ken na thei lo, a mau bang aa kei ka kum cing nai lo, Suahtakna, Freedom, Self Determination, Democracy, etc. cih te, zaza. A khiat na, ken na thei lo.


Ka Pa'n Radio ngei thei. Radio "On" sa aa, lum. Mei a san khat phia leplep, pasal aw khat za zel, numei aw khat za zel, la peuh ong pai zel, nai peuh khuang sak zel..bang thu bang la, ken thei lo. Ka Nu'n Zo Zuu huan. A gei ah laibu(leiba ciaptehna) khat nei. Khat vei, Mandalay pan, khuapih, sangnaupang khat Mogok ong pai ngei. A mau bel, Tedim aa teeng. Ka Nu tawh, ki ho ho uh. Kawl, Zomi, deidna, kawlte, laisiangtho, sisan .....ka tel khat zong om lo. Ka Nu lai tan, Zo lai sang tan-2, ka khuapihpa University maw College maw khat hi ngelngel ding. A mel hoih, a tha hoih, a mit hah, a gamtat zia, a pau zia mipil khat, sangnaupang pil khat hi ngelngel ding. A thu gen te, zak nop mahmah. A manglai theih zia, maimai lo.A mau ki kup ken thei lo. Zingsol Magazine Editor a hih lam zong, ken na thei lo. Ka theih lo tampi tawh kei.


1996 kum, August kha, St.John Mary Viani, Minor Seminary, Lashio ah, ni khat "Out Pass" ngah. Sum nei lo. Pai na ding nei lo. Biak Inn sung ah om cip. Robert Zahong, Anthony Zaw Min Laat, Bosoco tawh Bro.Tang-gun khan sung ah, la ngai. Sangnaupang te la ci. Music thei lo, uuk lo, a hih hang, ngai nuam tantan. Bro. pa'n ong phal taktak lo, a tawp na ah, kua mah dang kiang gen lo ding, kam ciam pia. Ngai..Zanop sa lua. ABSDF te la a hih lam, ken na thei kha lo. Tua ban ah, la at/la sak siam minthang, Htoo Ein Thin at a hh lam zong, thei kha lo. Theih lo tampi tawh kei.


Ka kiim ka paam aa, Zomi ten, Zopau thei lo, kawlpau aa pau, Kawlte hi lo, Zomi te. Kawl vai, kawl gong, Zomi te gataamciim ong thupi sim lo. Bang mah nei lo kei, lawm ding aa, ong deih lo. Zomin pua lo, kawl min pua. A min Kawl, a sisan Zomi. Tua a man thei lo, ken zong a thei hi tuan lo. Ka Pa'n inn sung ah, Zopau aa pau ding ci. Tua thu khun Military Curfew sang khauh zaw. Sang ah, ka min ki lang diak. Lai thei kei leng, ka min in ong dai pih. Ka min Zo min. Ka ginat lo' na, kei ginat lo' na, kei ong ko nuam ten, ka min lo', ka min tawh ong ko, ka Zo min ko, ka minam ko. Kei hang, ka minam dai. Ut lo, hanciam. Minam aa ding ka sep theih na, ka lai hanciam ding. NulePa a lungkim sak lah hi. Lai pil hi lo, lai kia ngei lo. Lai hat hi lo, mi nung ah om lo.Mogok Homai, Shantaw, Lashio ah Chin te, ong en neu ngam lo. Tua te ka Nu leh ka Pa hang cih, ken na thei lo.


Galkap kumpi deih lo, Democracy kiukna kisam. Democracy ii a khiat na ken na thei lo. Min hoih ci, min deih, mi tampi deih, a hoih hi pah lel lo dia. Galkap hi kei limlim leh hoih zaw ding. Galkap a hi zong, President a hi zong, MP a hi zong, Mang(British) ten, ong Colonization khit zawh, United Kingdom a kici gampi te kiang pan a na luah uh Hierarchy ki ukna, President khat ong koih, thu neih na nei peuh mah lo, Prime Minister leh a dangdang ten a utut aa vai hawm.. ( Queen Elizabeth ii thu vai hawm lo in, Prime Minister in thu vaihawm) Hih Unitary Policy a zaang Kawl te khuh nuai hi veve ding cih, ken na tel lo.


Democracy cih kam mal pen, 1525-35 kum, French kam-mal Democratie, Latin kam-mal Democratia, Greek kam-mal Demokratia teng ki kai khawm aa, a kibang Demo teng khempeuh tang (Demo) leh Kratia tang Cracy(+ Kratia- Cracy) gawm khawm in, Democracy cih kammal ong pian lam zong, ken na thei lo.


Kumpi(King)uk nuai aa om, mipi(Civilian) ten, kumpi bawlsiat a thuak lah uh ciang, kumpi langpang kik in, va sim, a zawh vua leh, a zo ten, kumpi(King)sem to leuleu. Kumpi lui mun a tuh kumpi thak te zong, kumpi za a ngah khit uh ciang, kumpi masa te mah tawh a kibang in, gamta leuleu.


Athens, Greece(Greek) ten, Democracy BC 508 aa na pan. A thu bul dap-phah pi ah, mipi khempeuh, suaktak na kibang, thu neih na kibang, thu khun nuai ah, satan ki kim gai, hih te khempeuh Constitution in, huam gai. Defination of Democracy : Majority Rules gam sung aa, a tam pen minam(minampi) te ukna nuai ah, minam neu minam dang te thu neih na Minority Rights a ki bang aa, kal suan khop kul.Hih ding Constitution in a huam kul. Hih dan a hi lo, minam khat aa ding bek ngaihsutna tawh, minam dangdang te thu neih na awlmawh lo, ut ut aa ong gamtat uh ciang, Democracy tawh a ki leh bulh kilkel Tyarrany of the Majority ong piang. Hih ong pian tak ciang, gam sung buai na piang, Gam sung buai na ong pian tak ciang, Galkap in, baih tak aa, thuneihna ong tang ziau. Galkap in, ong uk khin leh, ki zom zom cih te.....ken na thei khol lo. Theih ding aa zong, sawm lo ngaih sun nawn lo.

Min3Min hun lai in, a naupa, thu thei, thupil, thu ciim. mailam saupi a mu khol, mipi a deihsak, Ka- Naung-Minta, ki haza, a tu ten suam lum. ThiPawMin hun, a zi Suphayarlet in, thu neih na teng khempeuh tang nuam a hih man in, thu thei, mipil, galsiam, thucim teng khempeuh that gai. Mang kang te khut nuai a tun dong. General Aung San hun, kawl lak ah, kawl te aa ding Aung San kankan om ngei lo ding, ki suam lum leuleu. Thutak picing lungsim nei teng, hem khiakhia. YeBaw3Kyeik(ရဲေဘာ္သုံးက်ိပ္ ) teng bei gai. Tai manng. Saw Maung in, power pia ding a cih khit zawh, ki khawl sak. Khin Nyunt man ciip. Mipi aa ding, nasem thuhoih a bawl ,a vai hawm ma sasa, hih ci bang aa ki bawl. A mau leh a mau. Kawl leh kawl.Kawl leh kawl a ki bawlsiat ma, ei a dangdang te, ong bawl sia, ong hemkhia masa cih ken na thei lo. Karen minam General Smit Duun(ဗိုလ္ခ်ဳပ္ စမစ္ဒြန္း ), hem khia. A dangdang tuamtuam....


Innsein gal lai, Karen te khut nuai a tung ding, Kawl te, Zomi ten hun khia. I Pu te, galsimna, luang khaam aa, gal te i kap sak na te, i Pu te thupitna, i Pu i Pa te sisan tampi i sup lawh na te, Kawl tangthu laibu sung ah, lai gual khat kilkel zong, ki mu ngei lo cih ken na thei kha khol lo. Galkap kumpi a lang pang, Opposition Party tuamtuam leh, Democratic Front tuamtuam te ah zong, Zomi te hanciamna, Zomi te huhna laigual khat kilkel zong om ngei lo. Ki mu zo lo. U Thant hun lai aa, sangnaupang buai na ah zong, gambup Sang naupang makai Salai Tin Maung Oo ii thu, sangnaupang kipawlna tuamtuam ten, gina kician aa, a at uh om lo. Ki thei khol lo. Kawlgam tangthu ah, sangnaupang makai tampi, Min Ko Naing, Ko Ko Gyi, Ko Htay Kwae, Ko Min Zay Yar, Ko Mya Gyi, Ma Mi Mi, Ko Jaymi@Kyaw Min Yuh cih te gilbeem sung ah kum tampi khum cih ciang bek hi aa, kumpi thah lup, Sangnaupang Makai Salai Tin Maung Oo lo buang a dang khat bek zong om ngei lo. Hih pen, a mah Zomi a hih hang maw cih ken na thei tuan lo.Tangthu cih pen, lai tawh a ki ciam teh a hih lam ken na thei lo.


Kawl Opposition Party, Political Party, Democratic Front tuamtuam ten, Democracy vaihawm masa ding, Federal nunuun ding, Federal ding thupi masa lo, Democracy hi phot limlim leh, a dangdang te, damdam aa ki vai hawm toto thei ding, a thu bul phuh pi uh. Federal leh Democracy, lei leh ha, a khen tel thei lo, a kua kua in, kei ka minam leh minam dang tuamtuam te ong paam paih tawn tung cih, ken na thei lo.


1948 January 4 Sunday ni, U Nu thu gen,.......

Tuni aa i ngah suahtakna, minam khat bekbek ii suaktakna hi lo, gamsung aa om, Shan, Chin(Zomi),Kachin, Karen, Kaya, Rakhine, Mon, Burmese cih te khempeuh ii hanciamna, sisan tampi tawh, a ki ngah suahtakna a hih man in, hih i ngah suahtakna pen, Shan, Chin(Zomi),Kachin, Karen, Kaya, Rakhine, Mon, Burmese cih minam khempeuh ii suahtakna hi.

Kawl lai in, "ယေန႔ရရွိတဲ့ လြတ္လပ္ေရးဟာ လူမ်ဳိးေရးတစ္ခုတည္းရဲ႕ လြတ္လပ္ေရးမဟုတ္။ ျပည္ေထာင္စု
တစ္ခုလုံးမွာရွိတဲ့ ရွမ္း၊ ခ်င္း၊ ကခ်င္၊ ကရင္၊ ကရင္နီ(ကယား)၊ ရခုိင္၊ မြန္၊ ျမန္မာ အစရွိတဲ့ ေသြးခ်င္းသားခ်င္း ျပည္ေထာင္စုသား လူမ်ဳိးစုအားလုံးတုိ႔ စည္းစည္းလုံးလုံး ႀကိဳးပမ္းခဲ့ၾကေသာ
ေၾကာင့္ ရရွိလာေသာ လြတ္လပ္ေရးျဖစ္တဲ့အတြက္ ယခုလြတ္လပ္ေရးဟာ ရွမ္း၊ ခ်င္း၊ ကရင္၊
ကရင္နီ(ကယား)၊ ရခုိင္၊ မြန္၊ ျမန္မာ အစရွိတဲ့ ေသြးခ်င္းသားခ်င္း ျပည္ေထာင္စုသား လူမ်ဳိးစု
အားလုံးရဲ႕ လြတ္လပ္ေရးျဖစ္တယ္။"


Ref: လြတ္လပ္ေရးေရႊရတု by ေအာင္ေစာဦ;, Lest We Forget by Colonel: Khen Za Moong(Rtd), ဧရာ၀တီ မဂၢဇင္း, Wikipedia The Free Encyclppedia,KG-Tenth Standard History Textbook., www.vansangva.com by Salai Kiip Kho Lian


MMMM or 5M or M5 ( hun ngah peuh ciang, zop lai ding...)